CSW Toruń
http://csw.torun.pl/wystawy/baza-wystaw/thymos-sztuka-gniewu-1900-2011
otwarcie: 28 października 2011, godz. 19.00
panel dyskusyjny: godz. 20.00
artyści: Jacek Adamas, Krzysztof M. Bednarski, Behemoth, Marcin Berdyszak, Jerzy Bereś, Mieczysław Berman, Stefan Bernaciński, Aleksander Blonder, Edmund Burke, Józef Charyton, Roman Cieślewicz, Hubert Czerepok, Piotr Danya, Andrzej Dłużniewski, Maciej J. Drygas, Ksawery Dunikowski, Edward Dwurnik, Wojciech Fangor, Karol Ferster, Witold Gordon, Katarzyna Górna, Stanisław Gratkowski, Ryszard Grzyb, Gustaw Gwozdecki, Jerzy Hulewicz, Lucjan Jagodziński, Jerzy Jankowski, Jerzy Januszkiewicz, Mieczysław Jurgielewicz, Grzegorz Klaman, Leszek Knaflewski, Jerzy Kosałka, Paweł Kowalewski, Juliusz Krajewski, Tomasz Kulka, Henryk Kuna, Przemysław Kwiek, Wojciech Leder, Zbigniew Libera, Stanisław Ligoń, Bronisław Wojciech Linke, Stanisław Lipiński, Kamil Mackiewicz, Wodek Majewski, Wojciech Meyer, Jarosław Modzelewski, Tomasz Musiał, Dorota Nieznalska, Bogdan Nowakowski, Roman Opałka, Ryszard Ordyński, Stanisław Osostowicz, Andrzej Partum, Ewa Partum, Włodzimierz Pawlak, Jan Piekarczyk, Kazimierz Podsadecki, Roman Polański, Jan Pospieszalski, Marta Pszonak, Karol Radziszewski, Józef Robakowski, Antoni Romanowicz, Antoni Rozwadowski, Andrzej Różycki, Adam Rzepecki, Jan Rylke, Zygmunt Rytka, Tomasz Sarnecki, Wawrzek Sawicki, Tomasz Sikorski, Jonasz Stern, Stanisław Szukalski, Aleksandra Ska, Marek Sobczyk, Ewa Stankiewicz, Tomasz Stańko, The Krasnals, Jerzy Treliński, Marek Wagner, Henryk Waniek, Zbigniew Warpechowski, Marek Wasilewski, Stanisław Westwalewicz, Ryszard Woźniak, Krzysztof Zarębski, Wojciech Zasadni,Zbigniew Ziomecki, Marek Zygmunt, Teresa Żarnowerówna, Alicja Żebrowska
kurator: Kazimierz Piotrowski
Gniew to „pierwsze słowo Europy”, wedle Petera Sloterdijka, śledzącego jego dzieje w naszym świecie, ukształtowanym przez archaiczną arête Iliady Homera, Boży gniew żydowskiej i chrześcijańskiej apokaliptyki, tumulty zawistnych i przemyślnie zrewoltowanych mas epoki nowożytnej i nowoczesnej. Wtedy to rozkwitły partyjne biznesy kumulowania złości, eksplodującej w krwawych rewolucjach, wraz ze wspierającą je awangardową sztuką, której bez gniewu nie sposób pomyśleć. Wreszcie w wojnach światowych, w ludobójstwie, aż po epokę postkomunistyczną, gdy umęczona Europa zaczęła inaczej socjalizować się, pacyfikując przerośnięty w totalitaryzmie gniew. Dzieło Sloterdijka Zorn und Zeit (2008) jest studium nie tylko o gniewie (grec. menis) i manii gniewu, lecz o dziejach jego uprawomocnienia jako gniewu słusznego (jakby cnoty), znanego w tradycji klasycznej jako thymós, jak też o sprytnym przechwyceniu tej zracjonalizowanej namiętności przez chytrość (grec. metis).
Otwierając 28 października 2011 roku wystawę THYMÓS. Sztuka gniewu 1900-2011 w CSW „Znaki Czasu” w Toruniu, dekadę po zamachu na WTC w Nowym Jorku, spróbujemy prześledzić ten irytujący problem w sztuce polskiej na przestrzeni minionego wieku. Zastanowimy się też, kto dziś zdolny jest generować i kumulować energię gniewu?
Zaczniemy od prezentacji moralnego dylematu ruchu niepodległościowego: czy konieczne jest odrzucenie chrześcijańskich skrupułów, ponieważ stworzenie silnej państwowości wymaga bezwzględności w działaniu? Wątek ten możemy zauważyć już w obrazie Antoniego Brodowskiego Gniew Saula na Dawida (1812-1819), zapowiadającym problematykę, którą – pamiętając o tragicznej rywalizacji króla Bolesława Śmiałego i biskupa Stanisława ze Szczepanowa – będziemy obserwować w nowoczesnym, modernistycznym sztafażu. Śledząc od czasów Wyspiańskiego rodzenie się thymotyki niepodległej Polski, skupimy się na sanacyjnym, niekiedy neopogańskim, antykatolickim kulcie Józefa Piłsudskiego jako emanacji narodowej dumy Polaków, którą ukażemy na tle rozmaitych – partyjnych, klasowych lub narodowościowych, w tym „pokrzywdzonych mniejszości” – resentymentów Dwudziestolecia Międzywojennego. Niewypowiedziane ludobójstwo II wojny światowej będzie tu jakby prowizją tej transakcji gniewu, zainicjowaną na naszej wystawie przez apokaliptyczną wizję Gustawa Gwozdeckiego z 1900 roku. Po upadku „pańskiej, mocarstwowej Polski”, wyśmiewanej przez komunistyczną propagandę jako „domek z kart”, i wraz z budowaniem nowego, „sowieckiego” człowieka, te partykularne gniewy i ambicje zwyciężyły w czasach stalinowskich, stając się podstawą nowej legitymizacji władzy w Polsce Ludowej. Prezentując kolejne narodowo-ludowe „korekty” i postępującą erozję komunistycznej czujności i pychy w czasach „zimnej wojny”, aż do przełomowej „rewolucji bez rewolucji” Solidarności i totalnej mobilizacji „państwa wojny” pod rządami gen. Jaruzelskiego, przejdziemy – doświadczając po drodze intoksykacji postmodernistycznym nihilizmem – do spokojniejszych czasów postkomunistycznych. Wówczas to – nie rozliczywszy się dogłębnie z totalitarną przeszłością – jakoby zaczęliśmy się pierwszy raz w dziejach wyzwalać z tej strasznej, grzesznej i niepraktycznej namiętności, jaką jest naturalna potrzeba zemsty. Zarówno religijne, jak i polityczne – lewicowe czy prawicowe – wybuchy gniewu miały jawić się nam jako „widmowe”. I w końcu, jako młodzi lokatorzy w europejskim, zjednoczonym, bezpiecznym „domu starców”, staliśmy się widzami estetycznego pośmiewiska z naszej religii i narodowej megalomanii jako ostoi państwowości, co obudziło nową falę gniewliwości i nadzieję na odwet. Ta wiara w sprawiedliwość jednak straciła swoją demokratyczną legitymizację po krótkim eksperymencie tzw. IV RP. Ale po szokującej tragedii w Smoleńsku 10 kwietnia 2010 roku i w przeddzień obecnych wyborów parlamentarnych, hipertrofia dowcipu w sztuce minionej dekady i banalizacja skarlałego gniewu w pop-kulturze i post-polityce w wielu „przebudzonych” obudziły wstręt i oburzenie, co jest ciekawym znakiem czasu jako przełomowa data nawrotu cholery, pilnie domagającej się legitymizacji. W tej perspektywie „drugiego Katynia” dawne thymotejskie dzieła i banki gniewu nabierają nowych znaczeń, zyskując na aktualności. Stąd pokusa czy raczej przymus, by wykorzystać te aktywa.
Czy ambitna, żądająca dla siebie szacunku Polska i jej sztuka gniewu, kontynuując przerwane tragicznie sny o przewodzeniu krajom tej części Europy, zdolna jest uchronić polski thymós przed postępującym zaflegmieniem (by przywołać tylko ostatni dopust Pawilonu Polskiego w Wenecji)? Czy zdoła zakonserwować dawne i stworzyć nowe modele narodowej dumy, powołując za obcym przykładem „Ruch Odrodzenia Polskiego w Polsce”, skoro obecny rząd – przynajmniej na czas imprezy weneckiej – popiera takie egzotyczne inicjatywy? A może – sparaliżowana skrupułami lub krótkowzrocznym pragmatyzmem – odda pole bez walki? Czy wreszcie – jak Dante – i my ujrzymy „chorągiew, która, wirując, leciała tak chyżo, że zda się wszelki spoczynek ją gniewał”?
Kazimierz Piotrowski
 |
| The Krasnals. Whielki Krasnal „Jews! / Sławomir Sierakowski w kadrze filmu Yael Bertany „Mary Koszmary” podczas Biennale w Wenecji 2011/ z cyklu Whielcy Polacy”. 2011. Olej na płótnie. 60 x 90cm // Jews! / Sławomir Sierakowski in the action shot of Yael Bertana video „Nightmare” at Venice Biennale 2011 |
http://www.emetro.pl/emetro/1,88815,10536426,Gniew_w_galerii.html
Klipy Behemoth, prace The Krasnals, ale też film "Krzyż" - ponad 120 zbuntowanych prac można zobaczyć na wystawie "Sztuka gniewu" w Toruniu
Już w piątek w Centrum Sztuki Współczesnej "Znaki Czasu" będzie można oddać się refleksji nad Oburzonymi, podziałem Polski i zrywami narodowymi. Prace zebrane na wystawie "Thymos. Sztuka gniewu 1900-2011" łączy wątek buntu, niezgody i antagonizmów. A thymos to - jak tłumaczy kurator wystawy, Kazimierz Piotrowski - rodzaj porywu ducha, który budzi inspirację.
Wystawa została przygotowana z myślą o rocznicy zamachu na World Trade Center. Ma jednak skłonić do spojrzenia na polską sztukę i zastanowienia się, kto dziś zdolny jest generować i kumulować energię gniewu. Kurator nie unika wątków politycznych, a jego wystawa jeszcze przed otwarciem wywołuje dyskusje.
Obok prac Doroty Nieznalskiej, znienawidzonej przez Jana Pospieszalskiego, będzie tu można w całości obejrzeć współtworzony przez niego z Ewą Stankiewicz film "Krzyż". Oboje dziennikarze wezmą też udział w panelu dyskusyjnym w sobotę wieczorem w CSW.
Podobnego poruszenia jak "Krzyż" nie wzbudziłby dziś już pewnie film Romana Polańskiego "Rozbijmy zabawę", ale w 1957 roku słynny reżyser za etiudę omal nie wyleciał ze szkoły filmowej. Artysta zorganizował potańcówkę, na którą wpuścił chuliganów. Zabawa został przerwana, młodzież pobita, a filmowiec wszystko nakręcił, wyprzedzając eksperymenty z kamerą o kilka lat.
Podważanie utartych schematów to także specjalność artystycznej anonimowej formacji The Krasnals, która błyskawicznie reaguje na rzeczywistość - tworząc obrazy, graffiti, zdjęcia video i obrażając wszelkie świętości. W Toruniu zostanie zaprezentowanych ich kilka prac z serii Wielki Krasnal - m.in. portret Adolfa Hitlera nawiązującego do filmu Quentina Tarantino "Bękarty wojny", ale też odważne prace z serii "Polka podnosząca meteoryt z papieża. 21:37" przygotowane na Biennale w Wenecji.
Przy takim zagęszczeniu artystycznego gniewu prawdopodobne jest, że samemu otwarciu wystawy może towarzyszyć manifestacja. Ma się na nim pojawić Adam Darski, lider Behemotha, którego koncert w Toruniu próbowała ostatnio zablokować prawicowa młodzież. Pokazanie nieocenzurowanych video deathmetalowego zespołu w murach galerii może spowodować kolejne fale gniewu. Ale może właśnie po to jest ta wystawa?
